Sýnisbækur í opnum aðgangi

 

 

Haustið 2024 var ákveðið á ritstjórnarfundi á opna á aðgang að bókunum og byrja á þeim elstu. Markmiðið er að birta eina bók á mánuði.

 

2.Kraftbirtingarhljómur guðdómsins. (Smellið á titilinn til að opna á bókina.)

Dagbók, sjálfsævisaga, bréf og kvæði Magnúsar Hj. Magnússonar, skáldsins á Þröm. Sigurður Gylfi Magnússon tók saman. Sýnisbók íslenskrar alþýðumenningar 2 (Reykjavík: Háskólaútgáfan, 1998). 423 bls.

Hér er í fyrsta sinn birt sýnishorn úr persónulegum gögnum Magnúsar Hj. Magnússonar – dagbók hans, sjálfsævisögu og bréfum. Magnús var fyrirmynd Ólafs Kárasonar Ljósvíkings í Heimsljósi Halldórs Kiljans Laxness. Halldór nýtti sér þessar heimildir ótæpilega við samningu Heimsljóss og afar fróðlegt er að kynnast frumheimildum að bók hans. Magnús sjálfur var einstakur maður sem átti ávallt á brattann að sækja. Æviferill hans gefur ótrúlega innsýn í hugsunarhátt fólks í kringum aldamótin síðustu. Magnús glímdi við óréttlæti heimsins á öllum vígstöðvum og varðist því á sinn sérstaka hátt; með því að segja sögu sína jafnóðum í dagbókinni í þeirri von að síðari tíma menn gerðu sér betur grein fyrir stöðu lítilmagnans. Kraftbirtingarhljómur Guðdómsins má því með réttu kalla varnaræðu Magnúsar.

Sigurður Gylfi Magnússon sagnfræðingur ritar ítarlegan inngang að bókinni sem hann nefnir „Magnús og mýtan“, en þar segir hann sögu Magnúsar í grófum dráttum, ræðir gildi þessara tilteknu heimildar fyrir sagnfræðirannsóknir og hugleiðir stöðu sagnfræðinnar, meðal annars í ljósi póstmódernískra áhrifa.

 

1. Bræður af Ströndum. (Smellið á titilinn til að opna á bókina.

 

Dagbækur, ástarbréf, almenn bréf, sjálfsævisaga, minnisbækur og samtíningur frá 19. öld. Sigurður Gylfi Magnússon tók saman. Sýnisbók íslenskrar alþýðumenningar (Reykjavík: Háskólaútgáfan, 1997). 323 bls.

Bókin er heimildarrit sem hefur að geyma sýnishorn úr textum þeirra bræðra Halldórs og Níelsar Jónssona auk þess sem birt eru bréf eftir þriðja bróðurinn, Ísleif og einnig bréf ekkju Halldórs, Elínu Samúelsdóttur. Eftir þá Halldór og Níels liggja miklar skrifaðar heimildir af ýmsum toga en báðir voru þeir fátækir bændasynir á síðari hluta nítjándu aldar sem síðar hófust upp í stétt sjálfstæðra bænda og ólu allan sinn aldur í Strandasýslu. Texti þeirra veitir ótrúlega nákvæma innsýn í líf fólks á fyrir tíð. Mesta athygli vekja dagbækur þeirra beggja, ástarbréf Níelsar og bréf það sem Elín Samúelsdóttir ritaði Níelsi árið 1914, þar sem hún skýrir honum frá láti sonar síns Samúels Halldórssonar og lýsir neyð heimilisins í kjölfar þess að barnaveikin hafði stungið sér þar niður. Sjálfsævisaga Halldórs er meistaralega skrifuð og margs konar samtíningur hans vekur sömuleiðis eftirtekt.

Bók þessi er hugsuð sem skemmtilesning fyrir áhugafólk um sögu og menningu fyrri aldar sem og fræðimenn sem hugsanlega sjá sér hag í að nýta sér heimildir á borð við þessar í rannsóknum sínum. Sigurður Gylfi Magnússon sem tók þessa bók saman og ritar inngang að henni nýtti sér sömu heimildir í annarri bók sem kom út á miðju þessu ári hjá Háskólaútgáfunni og Sagnfræðistofnun Háskóla Íslands, er ber heitið Menntun, ást og sorg. Þar er leitast við að nýta heimildirnar við greiningu á hugarheimi nítjándu aldar manna og þá sérstakleg hugmyndum ungs alþýðufólks sem stóð á mótum gamla tímans og þess nýja. Í þeirri bók sem nú er að koma út, Bræður af Ströndum fá heimildir bræðranna að njóta sín án þess að við þeim sé hróflað, en það gefur lesandanum skemmtilega nálægð við textann og líf þess fólks sem þar kemur við sögu.